Temat: Przekaźniki - poradnik
W tym poradniku mam zamiar rozjaśnik wam ideę oraz zachęcić do stosowania przekaźników. Wiele osób nie mających doświadczenia przy instalacjach elektrycznych "boi" się tego urządzenie. Diatego właśnie postanowiłem przygotować krótki poradnik z ćwiczeniami..
Definicja: urządzenie elektromagnetyczne, elektroniczne lub cyfrowe służące do przełączania określonych styków w obwodzie automatyki.
(źródło: Wikipedia.pl)
W naszym przypadku przekaźniki samochodowe są elektromagnetyczne.
Zaleta: przenoszą większe prądy niż np elektroniczne.
Wada: Ich żywotność jest znacznie mniejsza niż elektronicznych.
Na cholere mi to 
:
Przekaźnik jest załącznikim elektrycznym sterowanym elektrycznie. Opisując jego działanie najprościej jak się da wyobraźmy sobie dużą rurę w której płynie woda, a na tej rurze jest potężny zawór zamykający. Otwarcie i zamknięcie tego zaworu wymaga niezłej krzepy. A czy nie lepiej by było sterować tym wielkim zaworem za pomocą pilota? 
My się nie męczymy a elektryczność otwiera i zamyka masywny zawór.
W elektryce tym najsłabszym elementem są natomiast włączniki. Są najczęściej zrobione z blaszek które wycierają się, utrudniają przepływ prądu, powodują iskrzenie. Dlatego zamiast obciążać prądem włącznik lepiej użyć do tego przekaźnik, który będziemy włączać przełącznikiem (przekaźnik potrzebuje miliamper do załączenia). W przekaźniku po załączeniu go prądem elektromagnes zwiera dwie spore metalowe blaszki dając duzo większą powierzchnie styku niż w przełącznikach. Poza tym jeśli padnie nam przekaźnik, nowy kupimy za 5-10 zł, i jest ich pełno.
Wypalony włącznik jest już dużo większym problemem, szczególnie w forszajach gdzie nowych już nie dostaniesz.
Tak wyglądają przykładowe przekaźniki samochodowe:
W naszym przypadku będziemy mieć do czynienia z dwoma rodzajami przekaźników:
- z 5 nóżkami ( czasem nazywane jako rozruchowe)
-z 4 nóżkami ( czasem nazywane oświetleniowe)
Tak wygląda schemat dla przekaźnika z 5 nóżkami:
Różnica od 4-ro nóżkowego polega na tym, że ta nóżka na środku przekaźnika (87a) jest stale podłączona z nóżką 30. Natomiast po włączeniu przekaźnika (napięcie między styki 85 i 86) ze stykiem 30 załączany jest 87, a rozłączany 87a. Jak pewnie zauważyliście tak naprawdę ten 5-cio stykowy można używać zamiast 4-stykowego jeśli nie podłączymy nic pod styk środkowy (87a).
Tak naprawdę to nic mądrzejszego niż jest w każdej książce nie napisałem. Więc żeby lepiej zrozumieć zasadę ich działanie postanowiłem przygotować 3 ćwiczenia które powinny zaciekawić i rozjaśnić sposób działania jeśli ktoś nie zrozumiał do końca.
Ćwiczenie 1: Światła mijania
Pewnie każdy z was zauważył że w starszych ciągnikach światła mijania i drogowe świecą raczej słabo. Wielu twierdzi że to wyłącznie wina masy i kiepskich żarówek R2 (takie lampy najczęściej kupujemy). Oczywiście dobre zmasowanie jak i niepordzewiałe lampy to podstawa, lecz równie ważną rzeczą jest dobry przepływ prądu. Załączniki świateł w starszych ciągnikach mają styki, które z czasem coraz gorzej przewodzą prąd. Dlatego jest to dobre miejsce na rozpoczęcie przygody z przekaźnikami. Oto jak powinniśmy się wpiąć w istniejącą instalację aby poprawnie podłączyć przekaźnik:
Dzięki takiemu rozwiązaniu światła będą świecić mocniej i jaśniej. Mniejsze również będzie zużycie włącznika.
Ćwiczenie 2: Zautomatyzowane światła
Pewnie nie jeden z was widział w samochodzie że jak odpalamy auto to gasną światła. Nie jest to tyle stworzone dla bajeru, co dla zwiększenia efektywności rozruchu. Akumulatory i rozruszniki w autach są często dobierane "na wymiar", i każdy dodatkowy odbiornik zmniejsza efektywność rozruchu. W Forszaju natomiast jak sami wiecie zarówno akumulatory jak i moc rozrusznika jest dobrana ze sporym zapasem.
Istnieją jednak sytuacje kiedy każda miliAmperoGodzina się liczy (np w zimie). Tak naprawdę nie wymaga to żadnych skomplikowanych układów- tylko wystarczy odpowiednio spiąć przekaźniki. Aby uprościć sprawę rozwiniemy przykład z poprzedniego ćwiczenia.
Mamy układ np typu światła podłączone poprzez przekaźnik. Interesuje na część obwodu zaznaczona na czerwono:
Ta część obwodu doprowadzająca napięcie do przewodnika jest obwodem sterującym. Prądy płynące przez ten obwód są zaniedbywalnie małe, a napięcie na nim jest niezbędne do działania odbiornika (w tym przypadku świateł). Zamiast więc podpinać go pod obwód 30, należy go podpiąć pod taki obwód, gdzie napięcie istnieje tylko wtedy gdy rozrusznik nie pracuje. Taki obwód występuje na przekaźniku rozrusznika, na styku 87a (jeśli jest to przekaźnik 5-stykowy). Jest to ten styk co znajduje się w środku przekaźnika. Poniższy rysunek przestawia sposób podłączenia:
W taki sposób możemy podłączyć dowolnie wiele przewodów (świece zapłonową, lampy robocze, radio). Jedyne dwa warunki jakie muszą te obwody spełniać to:
-urządzenie jest uruchamiane, a włącznik załącza jedynie małym prądem sterującym,
-włącznik załącza przekaźnik napięciem, a nie masą (można również podłączyć przekaźnik tak, aby napięcie było na stałe podłączone, a włącznikiem załączalibyśmy masę na styk 86).
Wszystkie te obwody łączymy w ten sposób, że włączniki każdego z tych urządzeń łączymy ze stykiem 87a przekaźnika rozrusznika.
Jeśli natomiast nasz rozrusznik jest załączany przekaźnikiem 4-stykowym, to nic nie stoi na przeszkodzie by zamienić go na 5 stykowy (ważne by był to rozrusznik o takim samym prądzie nominalnym przewodzenia).
Ćwiczenie 3: Radyjko
Umiemy już podłączyć przekaźnik pod pojedyńczy obwód z przełącznikiem. Umiemy już również spinać obwody z przekaźnikami. Ale wróćmy do podstaw. Przekaźnik posiada dwa obwody: przewodzenia (styki 30,87, opcjonalnie 87a) i sterujący (styki 85 i 86). W przypadku przekaźników 24V jeśli podłączymy napięcie 24V pod styki sterujące to styki przewodzenia się zewrą i zaczną przewodzić. Ale czy w obu tych obwodach napięcie musi być takie samo?? Otóż nie. I tak np mając przekaźnik 24V sterujemy obwodem sterującym za pomocą napięcia 24V, ale w obwodzie przewodzenia może być całkiem inne napięcie. Nie mam pewności czy może być wyższe(niż w obwodzie sterowania), ale na pewno niższe można stosować. I tutaj może nam się przekaźnik przydać do obsługi radia.
Jak wiemy radia samochodowe są na 12V. Radyjka na 24V są albo drogie, albo na allegro sprzedawane jako zakodowane (wymontowane z ciężarówek). No ale w naszych forszajach mamy 12V w skrzynce bezpieczników do obsługi gniazda przyczepy! Problem jedynie w tym że jak podłączymy takie radio na sucho to gra zawsze. I włączanie oraz wyłączanie go za każdym razem może być męczące. Dlatego zastosujemy przekaźnik, aby radio było załączane za pomocą wyłącznika prądu (hebla). Jak wiemy w ciągniku, co jest wg mnie dość nietypowe, odłącza się napięcie 24V, a nie masę. Zapewne dlatego gdyż występuje w nim również napięcie 12V załączone na stałe i mogłoby to powodować
nieokreślone przepływy prądu z +12V do +24V. No ale wróćmy do radyjka....
Załóżmy że mamy zamontowane w podsufitce radio. Podciągnęliśmy również przewód 12V w lewym słupku kabiny od skrzynki bezpieczników 12V. Niedaleko radia jest kostka zasilająca do wentylatorów, na której napięcie 24V pojawia się po załączeniu hebla- stamtąd podciągniemy przewód pod przekaźnik.
Przejdźmy teraz zasady zasilania radyjek. Praktycznie każde nowe radio używa do tego kostki wg standardu ISO. Jest to standard który jednoznacznie wg koloru przewodu określa jego zadanie. Dokładny opis wtyczki znajdziecie np. pod tym adresem: http://www.davidsonelectronics.co.uk/pinouts.htm . W zasilaniu interesują nas 3 przewody: czarny (masa), czerwony (+12V,zasilanie), żółty (+12V, załączanie ACC). Czarny i czerwony podłączamy na stałe, natomiast żółty będzie szedł przez przekaźnik tak jak to pokazane poniżej:
W ten sposób po wyłączeniu hebla radio nam gaśnie, a gdy włączymy hebel radio włącza się bez utraty pamięci stacji. Czyli dokładnie tak jak w każdym samochodzie osobowym po włożeniu (w starszych po przekręceniu) kluczyka.
P.s. Jeśli zdażyłoby się że jednak radio traci zapisane stacje z pamięci, to należy odwrócić przewody żółty (ACC) z czerwonym(+12V). Pomimo zestandaryzowania wtyczki niektóre radia mają odwrócone te dwa przewody. Oczywiście nic się nie stanie jeśli mieliśmy dobrze i podłączone i odwrócimy te przewody-radio po prostu traci pamięć stacji (ew prosi o kod zabezpieczający) jeśli te dwa przewody są odwrócone.
.... no i doszliśmy do końca tego poradnika. Mam nadzieję że kogoś przekonałem do stosowania przekaźników. Oczywiście jeśli instalacja jest sprawna i wszystko gra to szkoda czasu na takie zabawy. Natomiast jeśli ktoś, tak jak ja, robi generalny remont elektryki, to kilka takich udogodnień na pewno uprzyjemni życie. Jedynymi tak naprawdę wadami przekaźników są średnie żywotności (lecz zarówno czas ich wymiany jak i ich koszt są niewielkie, dlatego stały się tak popularne w nowych pojazdach), oraz nadmierne komplikowanie komplikowanie instalacji... ale za to ułatwia i uprzyjemnia użytkowanie naszego kochanego Forszajka
